Дарион, мұндай жобаны қалай ойлап таптыңыз?
– Бірде қараша ортасында кафеде отырғанда жолға қарап, машиналардың түтінін байқап қалдым. “Ол физикалық тұрғыдан сезіледі ғой” деп ойладым. Сол кезде: «О, жоба жасауға болады ғой! Егер бұл түтін көзге көрінсе, холстте де көрінеді» деген ой келді. Сонда мен әріптесім Ғалымға хабарласып, бірге бастайық деп шештік. Осылайша біз бастамаларды талқылап, холст орны мен видеооператорларды ұйымдастырып, жобаны жүзеге асырдық.

(Холст Абай – Жароков көшесінде орналасқан. Фото: Дарион Шаббаш)

Бір айдан кейін не көрдіңіздер? Нәтижелер күтпеген болды ма?
– Бір ай өткенде біз қайта барғанда, көргенге шынымен таң қалдым… Кей жұмыстар өте қара, кейбірі біршама ашық болды. Үлкен қара дақтар – ТЭЦ маңында, Сайын–Жандосов қиылысында болды. Абай – Жароковта да қатты “смог жабысып қалған”. Бұл машиналар мен кептелістің әсері екені анық.

Германияда үш жыл тұрдыңыз. Неге Қазақстанға қайта оралдыңыз?
– Мен – Алматының үшінші буындағы тұрғынымын. Бұл – менің сүйікті қалам. Кез келген елге барсам да, Алматыға ерекше сағынышпен оралам. Германияда экология жақсы, адамдар вело‑және қоғамдық көліктерді пайдаланады, бірақ қазақстандық мәдениет мен шығармашылық қарқыны мені жібермеді. Осы контраст шабыт сыйлады.

– Көп адам экологиясы нашар болғандықтан көшеді, ал сіз керісінше келіп, бұл контрастты көрсеттіңіз…
– Иә, суретші ретінде бұл тақырыпты ашқым келді. Смогқа қатысты тағы бірнеше идеяларым бар. Қыс, күз, жылыту маусымдарын күтіп жүрмін – бұл өткір мәселе, және мен оған дауыс бергім келеді.

– Жаңа жобаны айтып беруге дайынсыз ба?
– Әзірге камераға айтар уақыт емес, жоба әлі жүзеге асқан жоқ.

– Неге қарлығашты таңдадыңыз?
– Сол жақта қарлығаш бейнесі бар. Бұл Алматыдағы ұя салынған қарлығашқа ескерткіш іспетті. Менің балалық шағымда Гоголь‑8 Наурыз көшесінде олардың ұяларын көретінмін. Көктөбеден көрінген қарлығаш бейнесі сол кезде сүйкімді әсер қалдырған. Екінші жұмыс – ою мен техно‑эстетиканы синтездеу; Берлинде тұрғанда қалыптасқан әсерден туған туынды.

– Осы сурет аяқталғаннан кейін көп уақыт өтті. Ол қайда қойылды?
– Бәрі таза энтузиазммен жүзеге асты – бюджет жоқ, өз күшімен фильм түсіріп, логистиканы өзіміз ұйымдастырдық. Желім Қазақстанда жоқ, шетелден жеткіздік. Жоба заңды түрде бір жыл бұрын аяқталды, еш жерде көрсетілмеген, бірақ қазір ашықпыз. Видео – негізгі өнім, сурет – қосымша. Фильм арқылы экологияға назар аударуды көздедік.

– Экологиядық мәселелердің негізгі себептері қандай деп ойлайсыз?
– Қаланың қозғалысы шабуыл жасайды: карантин кезінде ауа қандай таза болғанын білемін. Қысқы уақытта кейде Шымбұлақтан түскенде, қала түтіннен тұншыққандай көрінеді. Транспорт, жеке сектор (көмір, шиналар жандыру) – басты экологиялық қауіптер. Алматының экологиясын таза қылдыруға атсалысуымыз керек.

– Өзіңіз не істейсіз?
– Қысқы уақытта тауға шығуға тырысамын. Қалада тынығу мүмкін, бірақ смог әсері аллергия тудыратыны құпия емес. Алматы халқын қыста түрлі аурулар басады. Мен аллергик болмасам да, қыста ауадағы шаң-тозамен дем алатнымды сеземін…

– Қоғамға және әкімдікке қандай хабар жеткізгіңіз келеді?
– Азаматтарға қоршаған кеңістікті жақсартыңыз деп айтушы едім. Табиғатты тазалықта сақтаңыздар. Әділет үшін әкімдікке үлестің барлығы маңызды болуы тиіс: экопосттар, системалық шаралар – бәрі қажет. Спектр кең, және біз келер ұрпақ үшін бұл бағытта қадам басуымыз қажет.